Uyku İlaçları – Hipnotikler

Tıp dilinde hipnotik adı verilen uyku ilaçlarının kullanım amacı beyni etkile­yerek normale yakın bir uyku durumu­nun sağlanması ve uykunun yeterli din­lenmeyi sağlayacak ölçüde sürdürülme­sidir. İstenen sonuçlar daha uzun süre, derin ve kesintisiz uyunması, erken uyanma sorununun çözümlenmesi ve uykunun daha dinlendirici olmasıdır. Ama yalnızca uyku üzerinde etkili ideal bir uyku ilacı yoktur. Her uyku ilacı beyni değişik biçimlerde etkiler. Bu ilaçlarla sağlanan uyku da hiçbir zaman normal uykunun yerini tutamaz. Gün­düz saatlerinde uyuklama, bilinç bulanıklığı, refklekslerde zayıflama gibi bir­çok yan etki de ortaya çıkabilir.

Uyku ilaçları kimyasal yapıları bakımından başlıca iki grup altında toplanabilir:

Barbitüratlar ve öbür yatıştırıcı ilaçlar:

Barbitüratlar sinir sisteminin uyarılma­sını azaltan ilaçlardır. Uykusuzluk çe­ken hastalarda, uyku süresinde bir deği­şiklik yapmadan uykuya dalma zamanı­nı kısaltırlar.

Uykusuzluk tedavisinde güçlü etki göstermelerine karşın, aşağı­da belirtilen nedenlerden ötürü barbitürat kullanımı günümüzde çok azalmış­tır:

• Kolayca gelişen bağımlılık.

• Giderek yetersiz kalan ilacın ancak yükseltilen dozlarla istenen etkiyi yapması. Bu da hem bağımlılığı, hem de İlacın zehir etkisini artırmaktadır.

• Uzun süreli kullanımın ardından te­davinin birden kesilmesi yüksek ateş, titreme, bilinç bulanıklığı ve kasılma nöbetleriyle seyreden ağır İlaç yoksun­luğu belirtilerini ortaya çıkarmaktadır.

• Tedavi dozu ile zehirleyici dozun birbirlerine çok yakın olmasından ötürü zararlı etkilerin kolayca ortaya çıkabil­mesi.

• Barbitüratlar alkolizm, yaşlılık, böb­rek yetmezliği, karaciğer ve solunum sistemi hastalıkları gibi birçok durumda kullanılamaz. Sonuçta bu ilaçların kulla­nım alanı önemli ölçüde daralmaktadır.

Benzodiyazepinler:

Benzodiyazepin türevleri bunaltıyı ön­leyici, uyku verici ve kas gevşetici ilaç­lardır. Bazı benzodiyazepinler uyku ve­rici olarak kullanılırken, bazıları daha çok bunaltı tedavisinde yatıştırıcı ola­rak kullanılır.

Benzodiyazepinlerin barbitüratlara göre birçok üstünlüğü vardır:

• Daha güvenlidirler. Ancak çok yük­sek dozlarda zehirleyici etki gösterirler.  Fiziksel bağımlılığa yol açma olası­lıkları düşüktür. Yoksunluk krizine yol açmazlar.

• Bunaltıyı önleyici etkileri, uykusuz­luktan yakınan kişilerde de olumlu so­nuç verir.

Benzodiyazepin kullanımına bağlı olarak bazı istenmeyen durumlar da or­taya çıkabilir. Bunlar arasında bunaltı ve uykusuzluğun artması gibi ters etki­ler, tedavi kesildiğinde ortaya çıkan ge­ce uyanmaları, huzursuzluk ve kalıcı uykusuzluk sayılabilir.