Radyasyon ışığı tekniği güvenilir midir?

Henüz çok yeni bir uygulama olan radyasyon ışığı tekniğinin riskleri bilinmemek­tedir. Ancak, herhangi bir kimyasal süreçten geçirilmemiş meyve ve sebzelerde bu­lunan besin değerinin %90’ınm radyasyon ışığı tekniği sonucunda yok olduğu bi­linmektedir. Bu teknik ile işlemden geçirilmiş gıda maddeleri daha güzel ve daha parlak görünür, daha lezzetli bir hale gelir ve daha uzun süre dayanır, ancak besin değerini büyük oranda kaybeder. Yapılan bazı araştırmalara göre, bu tekniğin uy­gulanmasından sonra gıda maddelerinde bulunan yararlı bakteriler de ölür. Ayrı­ca, bazı zararlı bakteriler bu teknikten sonra bile direnç göstererek gıda maddele­rinin içinde yaşamaya devam edebilir.

Bir çıkış yolu var mı?
Radyasyon ışığı tekniği ile hazırlanmış gıda maddelerinin paketlerinin üzerinde herhangi bir bilgi verilmemektedir. Dolayısıyla, bu tür gıda maddelerini herhangi bir işleme tâbi tutulmamış olan gıda maddelerinden ayırmak imkânsızdır.
Avrupa’da, bu tekniğin uygulanma oranı tüketicilerden gelen şikâyetler üzeri­ne oldukça düşmüştür. Bu teknikle hazırlanmış ürünlerin paketlerinde ise, “rad­yasyon ışığı kullanılmıştır” ya da “iyonlaştırılmış radyasyon işleminden geçirilmiş­tir” ibaresi kullanılmaktadır. Örneğin, herhangi bir Avrupa ülkesinde, bir ürün içe­riğinin %25’i bu tekniğe tâbi tutulduğunda, ürün paketi üzerinde yukarıda belirti­len bilgiler yer almaktadır. Bu tür bilgilendirici notlar radyasyon tekniğinin sıklık­la ve çok büyük oranlarda uygulandığı Amerika’da tamamen farklıdır: Amerikan halkı bu konuda hiçbir şekilde bilgilendirilmemektedir.

Neden karşı çıkmıyoruz?
■ Radyasyon ışığı tekniği molekülleri parçalayarak, serbest radikaller adı verilen molekül parçacıklarının oluşmasına neden olur. Serbest radikaller vitamin ve enzimlere zarar vermekle birlikte, yiyecek maddelerinin içinde olması muhte­mel kimyasallarla (örneğin zirai ilaçların kalıntıları) etkileşime girerek yeni za­rarlı kimyasalların (örneğin, URPs adı verilen radyolitik kimyasallar) oluşu­muna zemin hazırlar. Bu kimyasallardan bazıları hepimizce bilinen toksinler­dir (benzen, formaldehit, sıvı peroksit gibi); bazıları ise gıda maddelerimizi et­kileyerek bize zarar verir.
■ Bilim adamları radyasyon ışığı tekniği kullanılarak yetiştirilen ve /veya hazırla­nan yemek, meyve ve sebzelerin uzun vadede ne tür sağlık sorunlarına neden olabileceğine dair bir araştırma yapmamıştır. Bu nedenle, bu tekniğin sonuç­larından etkilenen besin maddelerinin güvenilir olduğunu söylemek müm­kün değildir.
■ FDA (Federal Tarım Departmanı) Amerika’da 1997 yılında meyve ve sebzelerin yetiştirilmesinde bu tekniğin kullanılmasına izin vermiştir. Bu izinle birlikte, büyük bir elma veya armut için kullanılan URPs kimyasallarının oranı yakla­şık 0,230 kilogramdır. Oysa FDA’nın göz önünde bulundurmadığı önemli bir sorun vardır: Bahsi edilen kimyasalları içeren bir meyveyi veya sebzeyi günde birkaç kere (ya da daha fazla porsiyonlarda) tüketen bir kişinin ne derece za­rar göreceği bugüne kadar hiç tespit edilmemiştir.
■ Radyasyon ışığı tekniği uygulamalarına tabi tutulan gıdalar içerdikleri vitami­nin oranının (A, C, K, E, B vitamin kombinasyonu) %5 ila %80’ini kaybeder. Vi­tamin kaybı oranı radyasyon ışığının ne oranda verildiğine ve gıdanın saklama süresine göre değişmektedir.
■ Radyasyon ışığı tekniği ham gıda ürünlerindeki doğal sindirim enzimlerini azaltır veya tamamen yok eder. Bu da insan vücudunun sindirim için ekstra enerji ve güç sarf etmesi anlamına gelir. Gıda maddelerinde artan kimyasal oranı karaciğerin daha fazla çalışmasına neden olduğundan insan sağlığına zarar verebilir.
■ FDA radyasyon ışığı tekniği uygulamasına tabi tutulan gıda maddelerinin “ta­ze” olduğunu öne sürmekte ve piyasaya sürülen paketlerin üstünde de bu bil­giyi kullanmaktadır.
■ Söz konusu uygulamaya tabi tutulan gıda maddelerinin uzun süreli olarak tü­ketiminin tamamen zararlı olup olmadığı henüz bilim tarafından kanıtlanma­mıştır.
■ Amerikan CBS haber ajansının düzenlediği ankete göre, Amerikan halkının %77’si radyasyon ışığı tekniğinin gıda sektöründe kullanılmasına karşı çık­maktadır.

Organik meyve ve sebzelerin üretiminde radyasyon ışığı tekniği kullanılmamakta­dır. Bu nedenle, bu teknik hakkında daha fazla bilgi sahibi oluncaya kadar organik gıdalar tüketmeye çalışın.