Organ ve Doku Alınması, Saklanması, Aşılanması ve Nakli Kanun Hükümleri

I. BÖLÜM GENEL HÜKÜMLER Kabul Tarihi: 29.5.1979

AMAÇ:

MADDE 1. – Tedavi, teşhis ve bilimsel amaçlarla organ ve doku alınması, saklanması, aşılanması ve nakli bu kanun hükümlerine tabidir.

KAPSAM:

MADDE 2. – Bu Kanunda sözü edilen organ ve doku deyiminden, insan organizmasını oluşturan her türlü organ ve doku ile bunların parçaları anlaşılır.

Oto-grefler, saç ve deri alınması, aşılanması ve nakli ile kan transfüzyonu bu kanun hükümlerine tabi olma­yıp, yürürlükte bulunan sağlık yasaları, tüzükleri, yönetmelikleri ve tıbbi deontoloji kuralları çerçevesinde ger­çekleştirilir.

MADDE 3. – Bir bedel veya başkaca çıkar karşılığı, organ ve doku alınması ve satılması yasaktır.

MADDE 4. – Bilimsel, istatistiki ve haber niteliğindeki bilgi dağılımı halleri ayrık olmak üzere, organ ve do­ku alınması ve verilmesine ilişkin her türlü reklam yasaktır.

n. BÖLÜM

YAŞAYAN KİŞİLERDEN ORGAN VE DOKU ALINMASI YAŞ VE NİTELİK:

MADDE 5. – Onsekiz yaşını doldurmamış ve mümeyyiz olmayan kişilerden organ ve doku alınması yasak­tır.

MUVAFAKAT:

MADDE 6. – Onsekiz yaşını doldurmuş ve mümeyyiz olan bir kişiden organ ve doku alınabilmesi için veri­cinin en az iki tanık huzurunda açık, bilinçli ve tesirden uzak olarak önceden verilmiş yazılı ve imzalı veya en az iki tanık önünde sözlü olarak beyan edip imzaladığı tutanağın bir hekim tarafından onaylanması zorunlu­dur.

BİLGİ VERME VE ARAŞTIRMA YÜKÜMLÜLÜĞÜ:

MADDE 7. – Organ ve doku alacak hekimler:

a) Vericiye, uygun bir biçimde ve ayrıntıda organ ve doku alınmasının yaratabileceği tehlikeler ile, bunun tıbbi, psikolojik, ailevi ve sosyal sonuçları hakkında bilgi vermek;
b) Organ ve doku verenin, alıcıya sağlayacağı yararlar hakkında vericiyi aydınlatmak;
c) Akli ve ruhi durumu itibariyle kendiliğinden karar verebilecek durumda olmayan kişilerin vermek istedik­leri organ ve dokuları almayı reddetmek;
d) Vericinin evli olması halinde birlikte yaşadığı eşinin, vericinin organ ve doku verme kararından haberi olup olmadığını araştırıp öğrenmek ve öğrendiğini bir tutanakla tespit etmek;
e) Bedel veya başkaca çıkar karşılığı veya insancıl amaca uymayan bir düşünce ile verilmek istenen organ ve dokuların alınmasını reddetmek;
f) Kan veya sihri hısımlık veya yakın kişisel ilişkilerin mevcut olduğu durumlar ayrık olmak üzere, alıcının ve vericinin isimlerini açıklamamak;

Zorundadırlar.

ALINAMAYACAK ORGAN VE DOKULAR:

MADDE 8. – Vericinin yaşamını mutlak surette sona erdirecek veya tehlikeye sokacak olan organ ve dokula­rın alınması, yasaktır.

TAHLİL VE İNCELEME YAPMA ZORUNLUĞU:

MADDE 9. – Organ ve doku alınması, aşılanması ve naklinden önce verici ve alıcının yaşamı ve sağlığı için söz konusu olabilecek tehlikeleri azaltmak amacıyla gerekli tıbbi inceleme ve tahlillerin yapılması ve sonucu­nun bir olurluluk raporu ile saptanması zorunludur.

ORGAN VE DOKU ALMAYA, SAKLAMAYA, AŞILAMAYA VE NAKLİNE YETKİLİ SAĞLIK KURUMLARI:

MADDE 10. – Organ ve doku alınması, saklanması, aşılanması ve naklinin, bu işler için gerekli uzman perso­nele, araç ve gerece sahip sağlık kurumlarınca yapılması zorunludur.

m. BÖLÜM

ÖLÜDEN ORGAN VE DOKU ALINMASI ÖLÜM HALİNİN SAPTANMASI:

MADDE 11. – Bu kanunun uygulanması ile ilgili olarak tıbbi ölüm hali, bilimin ülkede ulaştığı düzeydeki ku­ralları ve yöntemleri uygulanmak suretiyle, biri kardiolog, biri nörolog, biri nöroşirürjiye ve biri de anesteziyoloji ve reanimasyon uzmanından oluşan 4 kişilik hekimler kurulunca oy birliği ile saptanır.

HEKİMLERE İLİŞKİN YASAK İŞLEMLER:

MADDE 12. – Alıcının müdavi hekimi ile organ ve doku alınması, saklanması, aşılanması ve naklini gerçek­leştirecek olan hekimlerin, ölüm halini saptayacak olan hekimler kurulunda yer almaları yasaktır..

TUTANAK DÜZENLEME:

MADDE 13. – 11. maddeye göre ölüm halini saptayan hekimlerin ölüm tarihini, saatini ve ölüm halinin nasıl saptandığını gösteren ve imzalarını taşıyan bir tutanak düzenleyip, organ ve dokunun alındığı sağlık kurumuna vermek zorundadırlar. Bu tutanak ve ekleri ilgili sağlık kurumunda on yıl süre ile saklanır.

ÖLÜDEN ORGAN VE DOKU ALMA KOŞULU VE CESETLERİN BİLİMSEL ARAŞTIRMA İÇİN MU­HAFAZASI (21. 1. 1982 gün ve 2594 sayılı Kanunun 1. maddesiyle değiştirilmiş matlab):

MADDE 14. – Bir kimse sağlığında vücudunun tamamını veya organ ve dokularını, tedavi, teşhis ve bilimsel amaçlar için bıraktığını resmi veya yazılı bir vasiyetle belirtmemiş veya bu konudaki isteğini iki tanık huzurun­da açıklamamış ise sırasıyla ölüm anında yanında bulunan eşi, reşit çocukları, ana veya babası veya kardeşle­rinden birisinin; bunlar yoksa yanında bulunan herhangi bir yakınının muvafakatiyle ölüden organ veya doku alınabilir.

Aksine bir vasiyet veya beyan yoksa, kornea gibi ceset üzerinde bir değişiklik yapmayan dokular alınabilir.
Ölü, sağlığında kendisinden ölümünden sonra organ veya doku alınmasına karşı olduğunu belirtmişse organ ve doku alınamaz.

(21. 1. 1982 gün ve 1594 sayılı Kanunun 1. maddesiyle değişik dördüncü ve eklenen beşinci fıkra)
Kaza veya doğal âfetler sonucu vücudunun uğradığı ağır harabiyet nedeniyle yaşamı sona ermiş olan bir kişi­nin yanında yukarıda sayılan kimseleri yoksa, sağlam doku ve organları, tıbbi ölüm halinin alınacak organlara bağlı olmadığı 11. maddede belirlenen hekimler kurulunun raporuyla belgelenmek kaydıyla, yaşamı organ ve doku nakline bağlı olan kişilere ve naklinde ivedilik ve tıbbi zorunluluk bulunan durumlarda vasiyet ve rıza aranmaksızın organ ve doku nakli yapılabilir.

Bu hallerde, adli otopsi, bu işlemler tamamlandıktan sonra yapılır ve hekimler kurulunun raporu adli muayene ve otopsi tutanağına geçirilir ve evrakına eklenir.

Ayrıca vücudunu ölümünden sonra inceleme ve araştırma faaliyetlerinde faydalanılmak üzere vasiyet edenler­le yataklı tedavi kurumlarında ölen veya bunların morglarına getirilen ve kimsenin sahip çıkmadığı ve adli koğuşturma ile ilgisi olmayan cesetler aksine bir vaziyet olmadığı takdirde 6 aya kadar muhafaza edilmek ve bi­limsel araştırma için kullanılmak üzere ilgili yüksek öğretim kurumlarına verilebilirler.

Bu cesetlerin defin hu­susu dahil tabi olacakları işlemler Adalet, İçişleri, Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlıklarınca bu Kanunun yayımı tarihinden itibaren 3 ay içinde çıkarılacak yönetmelikle belirlenir.

IV. BÖLÜM CEZA HÜKÜMLERİ YASAK EYLEMLER:

MADDE 15. – Bu Kanuna aykırı şekilde organ ve doku alan, saklayan, aşılayan ve nakledenlerle bunların alım ve satımını yapanlar, alım ve satımına aracılık edenler veya bunun komisyonculuğunu yapanlar hakkında, fiil daha ağır bir cezayı gerektirmediği takdirde iki yıldan dört yıla kadar hapis ve 50.000 liradan 100.000 liraya kadar ağır para cezasına(*)  hükmolunur.

MADDE 16. – Bu Kanun yayımı tarihinde yürürlüğe girer.

MADDE 17. – Bu Kanunu Bakanlar Kurulu yürütür.

(*) Bu maddede yazılı para cezası 5435 sayılı ve onu değiştiren 2700 saydı Kanunla üç katına çıkarılmıştır.