Kanın Pıhtılaşması

Pıhtılaşmayı önleyici ilaçların mekaniz­masının anlaşılabilmesi için kanın pıhtı­laşması ve trombus (pıhtı parçası) olu­şumuna ilişkin temel bilgiler gerekir. Pıhtılaşma sürecinde, kanda çözünebilen fibrinojen, kanda çözünemeyen fib­rine dönüşür ve kan hücreleri fibrinin oluşturduğu ağsı yapı içinde toplanır.

Fibrinojenin fibrine dönüşmesinde, trombin adlı enzim fibrinojenin büyük protein moleküllerini ufak parçalara ayırır, bu parçalar daha sonra yeniden birleşerek fibrin molekülünü oluşturur.
Trombin kanda protrombin adlı bir ön madde halinde bulunur; bu madde tromboplastin adlı enzim yardımıyla ve kalsiyum iyonlarının (Ca++) varlığında trombine dönüştürülür. Tromboplastin parçalanan trombositlerden ve bir lezyon oluştuğunda doku hücrelerinden sa­lınır. Bunların dışında, Roma rakamları ile adlandırılan çok sayıda pıhtılaşma faktörü pıhtılaşma mekanizması üzerin­de etkilidir. Bu faktörler protrombin gi­bi karaciğerden kaynaklanır ve bazıları­nın bireşimlenmesi için mutlaka K vita­mini gereklidir.
Atardamar ve toplardamarlarda iç katmanın zedelenmesi sonucunda trombositler bu bölgeye yapışır; değişime uğ­rayan trombositlerden tromboplastin sal­gılanır ve trombus oluşur. Trombus uy­gun biçimde yok edilmezse beyin ve kalp gibi yaşamsal organların damarları­nı tıkayarak tehlikeli durumlara yol açar.

Damarlardaki kanın akıcılığını etki­leyen birçok farklı mekanizma vardır;
• Damarların en içteki katmanı (intima) bir lezyon sonucunda zedelenmedikçe trombositlerin bu katmana yapışması ve pıhtılaşmanın başlaması olanaksızdır.
• Pıhtılaşma sisteminin tersi etki göste­ren ve pıhtılaşma enzimlerini ketleyen bir sistem vardır; normal olarak bu iki sistem denge halindedir. Pıhtılaşmayı engelleyen sistemlerin en iyi bilineni trombinin etkisizleştirilmesini sağlayan antitrombin sistemidir.
• Kanın düzenli olarak dolaşması ve pıhtılaşmayı başlatan bazı ürünlerin seyreltilerek karaciğerde parçalanması.
• Kanın pıhtılaşmasını hızlandıran ve ketleyen sistemlerin dengede olması.
Pıhtının oluşması yukarıda belirtilen pıhtı önleyici mekanizmaların yetersiz kalmasından kaynaklanır. Süreci başla­tan patolojik olay durumdan duruma de­ğişir.
• Toplardamar içinde trombus oluşma­sını başlatan olay kan akışının yavaşlamasıdır; yavaşlamanın uzun sürmesi so­nucunda iç katmanda lezyon oluşur ve kanın pıhtılaşmasını sağlayan ürünlerin ortamdan uzaklaştırılması engellenmiş olur.
• Atardamar içinde trombus oluşması ise öncelikle damar duvarındaki aterom plağı gibi bir lezyona bağlıdır. Aterom plağı trombositlerin bu bölgeye yığıl­masını ve birbirine yapışmasını kolay­laştırır, bunun sonucunda da “beyaz” trombus adı verilen yapı oluşur. Dama­rın kendi ekseni çevresinde dönmesi ve daralması trombusun büyümesini kolay­laştırır.
• Özellikle atardamarlarda trombus oluşmasında rol oynayan bir etken de fizyolojik olarak pıhtılaşma sistemine karşı çalışan mekanizmaların etkinlikle­rinin azalmasıdır. Bunun sonucunda bü­tün vücutta pıhtılaşma artar.