Ispanak

Tam anlamıyla bir kış sebzesi olan ıspanak, kasım ayında pazar ve manavlarda boy göstermeye başlayıp, ta mart ayına, hatta martın sonuna kadar saltanatını sürdürür. Ispanaktan neler yapılmaz ki: ıspanaklı börek, yumurtalı ıspanak, parça etli veya kıymalı ıspanak, ıspanak salatası gibi, türlü türlü yemekler yapılır. Aslında, ıspanak bu kadar kıymetli bir besin mi ki, bu denli çok çeşit yemeğe giriyor? Yoksa, kış kıyamette başka doğru dürüst sebze bulunmadığından mı ıspanağa rağbet çok oluyor? Bu durumu bir irdeleyelim isterseniz.

Dört kişilik hazırlanmış bir tencere ıspanak yemeği için, bir kilo ıspanak almak gereklidir. Ancak alınan bir kilo ıspanağın hepsini yemeyiz. Çünkü, bu ıspanağı ayıklamak gerek. Bir kilo ıspanak ayıklandığında ortalama olarak yüz yetmiş gram fire verir. Geriye sekiz yüz otuz gram ıspanak kalır. Kalan bu ıspanakta, iki yüz on beş kalori mevcuttur. Demek ki bir tabak ıspanak yemeği yendiğinde sadece ıspanaktan, bir bireyin alacağı enerji miktarı elli dört kaloridir. Eğer bu ıspanağı kıyma, soğan, yağ gibi besinlerle birleştirip yemek şeklindeki halini hesaplayacak olursak, o zaman bir tabak ıspanak size ortalama yüz sekiz kalori kazandıracaktır. Bu durumu bir tabak etli kuru fasulye ile kıyaslarsak, ıspanağın pek de kalorili olmadığını görürüz. Çünkü, bir tabak etli kuru fasulyede iki yüz doksan kalori mevcuttur.

Gelelim ıspanaktaki demir miktarına. Hani Temel Reis, başı sıkıştığında ıspanakları yutup, içindeki demir nedeniyle demir gibi oluyor ve önüne geleni çiğneyip geçiyordu ve bu haliyle Süpermen’i çatır çatır çatlatıyordu, bunu gören çocuklar da bol bol ıspanak yiyordu ya. İşte hepimizin severek izlediği Temel Reisin maceraları gibi, ıspanakta yoğun demir vardır inancı da bir masaldır.

Ispanakta demir yok değil, tabii ki var, ama gerçekte sanıldığı kadar fazla değil. Yukarıda sözünü ettiğimiz ıspanak yemeğinden hareket ederek, bir tabak ıspanaktaki demir miktarını söyleyelim. Bir tabak ıspanakta, yani iki yüz on gram ıspanakta, toplam altı buçuk miligram demir mevcuttur. Halbuki aynı miktarda kuru fasulyeyi yediğimizde, on yedi miligram demir almış oluruz. Ya da aynı miktardaki roka salatasıyla bir karşılaştırma yapacak olursak, gene ıspanak solda sıfır kalır, çünkü iki yüz on gram rokadan yapılmış salatada yirmi miligram demir bulunur.

Görüldüğü gibi aslında Temel Reis aldatılmıştır. İyi yürekli Temel Reis, maalesef araştırmacıların yaptığı bir virgül hatasına kurban gitmiştir. Yapılan laboratuvar araştırmalarında, ıspanakta çok miktarda demir bulunduğu sanılmış, ancak daha sonraki araştırmalar bunun böyle olmadığını, yapılan yanlışlığın ise bir virgül hatasından kaynaklandığını ortaya çıkarmıştır. Ama ne yazık ki, Temel Reis için iş işten geçmiş, ikinci araştırma yapılana kadar Temel Reis çoktan ünlü olmuştur.

Gördüğünüz gibi, gerçekte ıspanaktaki demir miktarı çok azdır. Fakat ıspanak yoğun C vitamini içerir. Ayrıca A vitamini açısından da yabana atılmayacak kadar zengindir. Kalsiyum, magnezyum, B2 vitamini, niasin gibi vitamin ve mineraller yönünden de yararlı bir sebze olduğu söylenebilir. Bu söylediklerimize bir örnek verecek olursak, iki yüz on gram ıspanakta yüz altı miligram C vitamini varken, aynı miktardaki kuru fasulyede hiç C vitamini yoktur. A vitamini (beta-karoten) ıspanakta on altı bin sekiz yüz internasyonel ünite iken, kuru fasulyede bu miktar gene sıfırdır.

Görüldüğü gibi ıspanak pek de hoş bir besin değil. Ayrıca kış mevsiminde sebze yönünden pek fazla seçeneğiniz olmadığı için, ıspanağa pek burun kıvırmasanız iyi olur kanısındayız.

Özellikle, kadınların âdet dönemi ve öncesinde magnezyum kayıpları fazla olmaktadır. Bu dönemlerde ıspanak yiyerek bu kayıplarını rahatça karşılayabilirler.

Ancak burada şunu da belirtmek gerek. Yapılan bir araştırmaya göre, ıspanak pişirildikten sonra tüketilmeli, bir daha ısıtılmamalıymış. Çünkü, ıspanak bir kez daha ısıtılırsa hafif zehirlenmelere yol açabilmekteymiş. Dipnot olarak bu da aklınızın bir köşesinde bulunsun. Özellikle, minik çocuklara ıspanağı tekrar tekrar ısıtıp yedirmenin bir anlamı yoktur. Ispanak hemen hemen dünyanın her yerinde tanınan bir sebzedir. Taze olarak tüketildiği gibi konserve olarak ve dondurulmuş olarak da tüketime sunulmuştur. Ülkemizde de en fazla Marmara ve Ege bölgelerinde yetiştirilmektedir. Ispanağı satın alırken, yaprak kısımlarının yırtık, patlak, zedelenmiş olmamasına dikkat etmek gerekmektedir. Aksi takdirde ıspanaktan alacağınız C vitamininden yeteri kadar faydalanamazsınız. Ayrıca koyu yeşil yapraklı olan ıspanakların tercih edilmesinde sonsuz faydalar vardır.

Herhangi bir hayvan türüne evrimi boyunca yediğinden daha farklı bir beslenme tarzı uygulamanın sağlık sorunları yaratmayacağını düşünmek çılgınlıktır. Son iki yüzyıldır modern dünyamızda bizim de yaptığımız bundan başka bir şey değildir. Bunun bedelini bugün hepimiz ödüyoruz. Örneğin, çok miktarda şeker yemek diabet (şeker hastalığı), diş çürümesi, şişmanlık, hatta kalp hastalıkları riskini artırır. Çünkü insan bedeni bu kadar çok miktarda şeker yemeye alışık değildir.

Bir başka örnek de yiyeceklere gelişigüzel katılan katkı maddeleridir. Bu koruyucu maddeler ve boya maddeleri astıma, egzamaya, hatta çocuklarda hiperaktiviteye (aşırı hareketliliğe) yol açabilir.