Erken Ergenlik

Cinsel olgunlaşma belirtilerinin bekle­nen yaştan önce ortaya çıkması “erken ergenlik” adını alır. Bu yaş ülkeden ül­keye değişir. Akdeniz ülkelerinde en küçük yaşın erkeklerde 9, kızlarda 8 ol­duğu söylenebilir.

Erken ergenlik ger­çek ve yalancı erken ergenlik olarak bi­linen iki gruba ayrılır. Gerçek erken er­denliğin başlıca özelliği eşey bezlerinin yani kadında yumurtalıklar, erkekte erbezlerinin ve cinsel organların olgunlaşmasıyla ikincil eşey özelliklerinin (ör­neğin tüylerin çıkması, memelerin bü­yümesi) ortaya çıkmasıdır. Bu gelişme normal ergenlikteki mekanizmalarla gerçekleşir ve benzer Özellikler gösterir. Hipotalamus ve hipofizin uyarılan iç salgı işlevlerine bağlı olarak gelişen gerçek erken ergenlikte kızlarda adet kanaması, erkeklerde sperm yapımı er­ken dönemde başlar.

Gerçek erken ergenliğin birçok ne­deni olabilir; hepsinin ortak noktası merkez sinir sisteminde, Özellikle hipotalamusta bir hasar olmasıdır. Bunun nedeni gliyom, kraniyofarenjiyom, astrositom, hamartom ya da epifız tümörü gibi bir beyin tümörü, hipotalamusta sarkoidoz ya da vereme bağlı bir lezyon olabilir.

Kemiklerde fibroz displazi (bağdokuda ortaya çıkan bozukluk) ile seyre­den Albright sendromunda kafatasının taban kemiklerindeki yapı bozukluğu, hipotalamusta yerel baskıya yol açarak gerçek erken ergenliğe neden olur. Ama gene de gerçek erken ergenlik olguları­nın çoğunda, özellikle kadınlarda, has­talığın nedeni bilinmemektedir. Bu has­talarda bilgisayarlı tomografi gibi enayrıntılı ve modern tanı yöntemleriyle bile kafatasındaki yapı bozukluğu belir­lenememektedir. Nedeni bilinmeyen gerçek erken ergenlik adı verilen bu tabloda sinir merkezlerindeki işlevsel bozukluğun hipotalamus-hipofîz-eşey bezleri sisteminin etkinliğini baskıladığı düşünülmektedir.

Gerçek erken ergenliğin sonuçları nedenine göre değişir. Bir beyin hastalı­ğına bağlı gelişen gerçek erken ergen­likte belirtilerin (bozuklukların) ağutğ (derecesi) altta yatan beyin hastalığa (beyin tümörü, granülomatöz k/jm vb) yerleşim yerine ve beyin lezyonun cerrahi olarak çıkarılabilmesine bağlıdır. Nedeni bilinmeyen gerçek er­ken ergenlikte cinsel olgunlaşma, meta­bolizmaya ve cinsel organların işlevleri­ne yansımaz. Bunun sonucunda büyü­me erken yaşta durur, çocuk yaşıtlarıyla ilişki kurarken psikolojik sorunlarla karşılaşabilir. Yalancı erken ergenlikte ise cinsel organlar ve ikincil eşey özel­likleri, eşey bezleri olgunlaşmadan geli­şir. Buna sıklıkla böbreküstü bezi ya da eşey bezi hormonlarının bir tümör nede­niyle aşırı miktarda üretilmesi neden olur. Eşey hormonları ikincil eşey özel­liklerinin gelişmesini sağlar; ama aynı zamanda hipofizden salgılanan ve eşey bezlerinin gelişmesini sağlayan gonadotrop hormonlarının salgılanmasını ve eşey bezlerinin (gonat) gelişmesini ket­ler. Bu hastalarda dış üreme organları ve ikincil eşey özelliklerinin gelişmiş olmasına karşın kızlarda âdet kanaması, erkekte de sperm yapımı görülmez. Ayrıca ikincil eşey özellikleri gelişimiş ço­cuğun cinsiyetiyle uyum (izoseksüel) ya da uyumsuzluk içinde (heteroseksüel) olabileceğinden, kızlarda erkekleş­me ve erkeklerde kadınlaşma görülebi­lir.

Erkekte yalancı erken ergenliğin özellikleri, cinsel organların ve boyun erken büyümesine karşın, erbezlerinin küçük kalmasıdır. İkincil eşey özellikle­rinden, yalrıızca tüylenme vardır.
Erkekte böbreküstü bezi tümörüne ya da böbreküstü bezinin aşırı gelişme­sine bağlı gelişen yalancı erken ergen­likte böbreküstü bezi aşırı miktarda androjen hormonu salgılar. Aynca, erbezindeki bir tümör de fazla miktarda testosteron salgılayarak bu duruma yol açabilir. Buna ek olarak, hepatom (kara­ciğer tümörü) ve küçük hücreli akciğer kanserinde de insan koryonik gonadot-ropin (HCG) hormonu salgılanmasına bağlı yalancı erken ergenlik geliştiği saptanmıştır.

Kızlarda izoseksüel yalancı erken ergenlik östrojen salgılayan yumurtalık tümörlerinden kaynaklanır. Böbreküstü bezi tümörlerinin aşırı androjen salgılamasıyla ortaya çıkan heteroseksüel ya­lancı erken ergenlikte ise klitoris de ge­lişmiştir ve erkeksi ikincil eşey özellik­leri belirir. Doğuştan böbreküstü bezi hiperplazisine (hücre sayısında artış) neden olan bazı enzim bozuklukları te­davi edilmezse yalancı erdişiliğin yanı sıra heteroseksüel yalancı erken ergen­liğe de neden olabilir.

Bazı erken ergenlik türlerinde eşey özelliklerinden yalnızca biri erken geli­şir. En yaygın olanı kızlarda memelerin büyümesi ve cinsel organ çevresinde tüylenmedir. Aynı yaştaki erkeklerde ise iç salgıbezi dengesizliğine bağlı ol­mayan bozukluklar görülür. Bunların, eşey hormonlarının uyarısına çevredeki dokuların uygun olmayan yanıtlar ver­mesinden kaynaklandığı düşünülür.

Erken cinsel olgunlaşma böbreküstü bezinin dışında gonadotropin salgılayan tümörlerden de kaynaklanabilir. En sık bronş kanserlerinde görülen bu olguya paraneoplastik sendrom adı verilir. En­der olarak ergenlikten önce de ortaya çıkar.

Tedavi amacıyla kullanılan steroitler nedeniyle ya da büyümeyi hızlandır­mak amacıyla hormon verilen besi hay­vanlarının etinin yenmesiyle de erken ergenlik oluşabilir. Erken ergenliğin ne­deni bilinen bütün türleri erken tanınır­sa tedavi edilebilir.