Çocuğum ne kadar uyumalıdır?

Uyku ihtiyacı çocuktan çocuğa, yetişkinden yetişkine farklılıklar gösterir. Ancak bir çocuğun büyükleri ne kadar uyuyorsa o kadar uyuması gerektiği inancı çok yanlış­tır. Uyku çocukluk ve gençlik dönemleri için hayati öneme sahiptir. Uyku düzeni kurmak
Her yaştan çocuğun sağlıklı ve huzurlu bir uyku süreci yaşayabilmesi için uyku ön­cesi süreç büyük önem taşımaktadır. Birçok anne ve baba çocukları daha bebek yaşlarda iken düzenli bir uyku süreci oluşturmayı başarmaktadır. Erken yaşlarda oluşturulan uyku düzeni ileriki yaşları da olumlu yönde etkilemektedir. Anne ve babalar çocukları küçükken sağlıklı bir uyku düzeni kursa da, çocuklar büyüdükçe ve kendi kararlarını kendileri vermeye başladıkça aynı düzenin sürdürülmesi ol­dukça güçleşir. Uyku için bir düzen oluşturmanın önemi hafife alınmamalıdır an­cak bu konuda çocukların üzerinde baskı kurmak da doğru değildir. Belirlenen sü­rede uyumaları için kendilerine aşırı baskı yapılan çocuklar kendilerini güvende hissetmezler. Ancak düzenli uyumaları yönünde telkin almayan ve uyuma vakitle­ri her gece bir öncekinden daha farklı olan çocuklar da ne zaman yatacaklarını bi­lemediklerinden ve kendilerine bir sınırlama getirilmediğinden yeteri kadar uyu­yamazlar ya da uyku düzensizlikleri yaşarlar. Önemli olan aradaki dengeyi sağla­mak ve çocuklara baskı uygulamadan sağlıklı bir uyku düzeni oluşturmaktır.

Uyku dahil hayatınızın her aşamasını planlamanız kendinizi bir düzene bağ­lanmış gibi hissetmenize neden olabilir. Hatta bu durum monotonluğu da berabe­rinde getirebilir. Ancak çocuğunuz için oluşturduğunuz uyku düzenine siz de uy­maya çalışırsanız, tüm aile bundan olumlu yönde etkilenir. Siz düzenli olarak uyursanız, çocuğunuz da uykusu hiç bölünmeden uyuyacaktır. Çocuğunuzla uyku konusunda yaptığınız savaşlardan kurtulunca, rahat ve huzurlu olarak uyuyabilir­siniz. Geceleri düzenli bir uyku süreci yaşayan çocuklar gün içinde daha sakin ve huzurlu olurlar. Bu hem okuldaki başarılarını hem de sosyal ilişkilerini olumlu yönde etkiler.
Çocuğunuz için uyku düzeni oluşturmanız asla esnek olamayacağınız ve bu düzenin dışına çıkamayacağınız anlamına gelmez. Düzen sadece siz anne ve ba­baların rahat etmesi için oluşturulmalıdır. Ancak gerektiğinde (örneğin bazı tatil günlerinde) uyku için belirlenen saatlerin dışına çıkılabilir.

Bebekler
Minicik bir bebek için uyku düzeni oluşturmaya çalışmanızın hiçbir anlamı yok­tur. Bebeklerin uyku süreçleri zaman akışına bırakılmalıdır. Bebeklerin biyolojik saatleri uyku saatlerini de etkilemektedir. Bebeğinizin yatış ve kalkış süresine göre kendi uyku düzeninizi ayarlamaya çalışmanız sizin için daha doğru olacaktır. An­cak eğer bebeğinize sağlıklı bir uyku düzeni oturtmayı başarabilirseniz, buna de­vam edin. Uyku rutini kazanmış olan bir bebek kendisini daha rahatlamış ve hu­zurlu hissedecektir. Uyku düzenine alışmış bir bebeği ister yemeğe gittiğiniz bir ar­kadaşınızın evindeki arka odada uyutmaya çalışın, ister tatilde bir otel köşesinde uyutmaya çalışın hiç zorluk çekmezsiniz.

Bebeğinizi yatırmadan önce sevdiği şeyleri yapmaya çalışın. Mesela bebeğiniz oynamayı seviyorsa yatmadan önce onunla biraz oynayabilirsiniz. Bebeğinizin sır­tına masaj yaparak gazını çıkarabilirsiniz. Bebeğinizin ayaklarına bitki esansları sürerek, ayak topuklarına ya da parmak uçlarına masaj yapabilirsiniz. Çocuğunu­za her gün banyo yaptırmak zorunda değilsiniz ancak her gün uyumadan önce banyo yapan bir bebek daha huzurlu bir şekilde uyuyabilir. Bebeğinizi yıkadıktan sonra iyice kurulayın. Ona neler yaptığınızı tek tek anlatın, onunla iletişim kurma­ya çalışın. Hatta ona güzel bir hikâye anlatın. Yeni doğmuş bir bebek bile rengârenk fotoğraflardan oluşan bir kitaba bakmayı ya da şefkatli bir anne sesini dinlemeyi sever. İsterseniz bebeğinize uyumadan önce şarkılar söyleyebilirsiniz, onu son bir kez emzirmeden önce biraz kucağınızda sallayabilir, daha sonra da yatırabilirsiniz. Önerdiğimiz bu birbirinden farklı alternatiflerden hangisini yapmayı seçerseniz seçin, her akşam bebeğinizi yatırmadan önce aynı şeyleri yapmaya çalışın. Bebe­ğinize rutin bir düzen kurun. Yukarıda saydığımız alternatifler bebeğinizi rahatla­tır. Seçtiğiniz alternatifi bebeğiniz yatmadan hemen önce uygulamaya koyarsanız, uykuyu güzel bir süreç haline getirebilirsiniz.
Gününüzü öyle bir planlayın ki her şey bir düzen içinde gerçekleşsin. Bebeği­niz ile yaptığınız her şeyin belirli bir zamanı olsun. Örneğin sabahları bebeğinizi dışarı çıkarıp temiz hava aldırabilirsiniz. Ya da sabahları arkadaşlarınıza bebeğiniz ile birlikte ziyaretlere gidebilirsiniz. Bebeğinizi her gün aynı saatte ikindi uykusuna yatırabilirsiniz. Zamanınızın büyük bir bölümünü bebeğinizi emzirerek, altını değiş­tirerek, banyo yaparak geçirebilirsiniz. Zorunlu olarak yapmanız gereken bu işleri be­lirli bir düzene oturtursanız yani her bir işi belirli zamanlarda yapmaya alışırsanız, zamanlamanızı da güzelce ayarlamış olur ve diğer işlerinizi yapmaya da fırsat bu­lursunuz. Yapacağınız işleri bir düzene oturtmanız kendinizi daha özgür hissetme­nizi sağlayacaktır. Bebeğiniz her gün aynı saatlerde uyur ve aynı saatlerde yemek yerse, kendisini daha güvende hissedecektir.

Çocuklar
Hâlâ çocuğunuz için rutin bir plan oluşturamadıysanız, geç kalmış sayılmazsınız. Eve geç geliyorsanız, çocuğunuzun uyku saatini biraz ileriye alabilirsiniz. Çocuğu­nuzun yatış saati ile ilgili aklınızda bulundurmanız gereken en önemli şey çocuğu­nuza huzurlu bir ortam sağlamanız gerektiğidir. Çalışan anne ve babalarından ay­rı kalan bebekler için, ebeveynleri ile güzel oyunlar oynamaktan mahrum kalan çocuklar için akşam yemeğinden hemen sonra uykuya dalmak oldukça zordur. Gün içinde anne ve babasından ayrı kalan bir çocuk anne ve babasının şefkatine ihtiyaç duyar. Onlarla köşe kapmaca, saklambaç ve oyuncak oynamak ister. Böyle bir çocuk, doğal olarak, yatmaya gitmek istemeyecektir.

Eve geç geliyorsanız, çocuğunuzun yatmadan önce yapması gereken her şeyi bakıcısına anlatın. Çocuğunuza bakan kişinin çocuğunuzla ilgili her şeyi zamanın­da ve güzel bir düzen içerisinde yaptığından emin olmaya çalışın. Çocuğunuz için oluşturacağınız düzenin en güzel yanı siz olsanız da olmasanız da kendi kendine işleyebileceğidir.
Çocuğunuz uyumadan önce yapılması gereken tüm işler bir zaman sıralama­sı içinde gerçekleştirilirse, çocuğunuz siz yanında olmasanız bile rahat ve huzur içerisinde uykuya dalacaktır. Örneğin, çocuğunuza önce ılık bir banyo yaptırabi­lirisiniz, sonra onunla biraz konuşabilir ya da ona bir hikâye anlatabilirsiniz, tüm bunlardan sonra çocuğunuza ılık bir içecek içirebilirsiniz. Bu işleri sırayla yapma­ya çalışırsanız, her şey sizin için daha kolay olacaktır.

Eşiniz çocuğunuzu uyuttuktan sonra eve geç gelmişse bile sessiz olmaya gay­ret edin. Eşinizle sessiz sessiz sohbet edin, düşük sesle müzik dinleyin ve çocuğu­nuzun rahatını bozmamaya çalışın. Aynı şekilde çocuğunuzun da eşinizle birlikte geçirdiğiniz zamana müdahale etmesini engelleyin. Çocuğunuz kendisine yeteri kadar zaman ayırdığınızı hissederse, eşinizle baş başa geçireceğiniz zamana da en­gel olmayacaktır, işten eve yorgun ya da stresli gelirseniz, içinde bulunduğunuz bu olumsuz durumu çocuğunuza hissettirmemeye çalışın. Yorgun ve stresli bir anı­nızda çocuğunuzla tartışmaya girmeyin ya da aranızdaki herhangi bir anlaşmazlı­ğı stresli bir zamanda halletmeye kalkışmayın. Çocuğunuz okuldan eve stresli gel­diyse, onunla iletişim kurmaya çalışabilirsiniz. Burada dikkat etmeniz gereken en önemli şey sakin olmaktır. Stresli zamanlarınızda ya da çocuğunuzun stresli oldu­ğu zamanlarda sakin olmaya gayret edin ve çocuğunuzun da sakin kalmasına çalı­şın. Siz çok gergin olursanız ve duygularınızda taşkınlık yaratırsanız, çocuğunuzun size vereceği tepkiler de gergin ve taşkın olacaktır. Gerginlik ve taşkınlık anında hiçbir çocuk rahat ve huzur içinde uyuyamaz.

Çocuğunuza hemen hemen her akşam banyo yaptırmaya çalışın. Çocuğunuz okuldan eve tertemiz gelse bile yaptıracağınız ılık bir banyo üzerindeki tüm ger­ginliği ve stresi alıp götürecektir. Çocuklar suyla oynamayı sever ve banyoda heye­canlanır. Banyodan çıkan çocuklar kurulandıktan sonra, özellikle de pijamalarını giydikten sonra rehavet içine girerek hemen uyumak isterler. Çocuğunuzun yastı­ğına damlatacağınız birkaç damla lavanta kokusu daha da gevşemesini sağlaya­caktır. Çocuğunuz okul çağına geldiğinde her gün banyo yapmak işe yarayacaktır. Bu şekilde çocuğunuza düzenli temizlik ve hijyen alışkanlığı kazandırabilirsiniz. Çocuğunuza nasıl yıkanması ve kurulanması gerektiğini küçük yaşlardan itibaren öğretebilirsiniz.

Çocuklar da büyür…
Çocuğunuzun yaşı ilerledikçe televizyon, bilgisayar ve atari karşısında geçirdiği za­man dilimi uzar. Çocuğunuz için kurduğunuz plan ve düzen, gün içinde rahat et­menizi sağlayacaktır. Hayatı düzene oturmuş bir çocuk, uykusunu daha kolay alır. Uyku düzenine sahip çocukların yatış ve kalkış saatleri de düzenlidir.
Yaşları ilerleyen çocuklar hayatlarını bir düzen içinde sürdürürlerse zamanla­mayı ve zamanını doğru kullanmayı da öğrenirler. Düzenli çocuklar ödevlerine, fi­ziksel aktivitelere, hobilerine ve eğlenceye gereken zamanı ayırmayı bilirler.
Çocuğunuz için kurduğunuz düzenin hem sizin hem de çocuğunuzun ihtiyaç­larına uygun olmasına özen gösterin. Her çocuk rahatlatıcı bir duş yapmaktan, ai­lesi ile sohbet etmekten, anne ya da babasından hikâyeler dinlemekten hoşlanır. Çocuğunuz büyüdükçe, kendisinden size hikâyeler anlatmasını ya da okumasını is­teyebilirsiniz. Çocuğunuzun huzurlu bir şekilde yatmasını sağlayabilmenin bir baş­ka yolu da kendisine kasetten ya da CD’den hikâyeler dinletmektir. Bu şekilde çocu­ğunuzun daha kolay uykuya daldığını göreceksiniz. Bu nedenle çocuğunuz için ha­la bir uyku düzeni oluşturmadıysanız, hemen işe başlayın. Öncelikle yemek saatini düzenlemeye çalışın. Kurduğunuz düzene tüm ailenizin uymasını sağlayın. Bu dü­zenin sadece çocuklar tarafından uyulması gereken bir düzen olmasından çok aile­ce önemsenmesi ve korkulmaması gereken bir düzen olmasına gayret edin.
Akşam yemeğinizi çok erken saatlerde yemiyorsanız, yemekten önce çocuğu­nuzun tüm ödevlerini bitirmesini sağlayın. Çocuklar yatmadan önce ödevleri dahil tüm işlerini bitirirlerse rahat edebilirler. Ödevini tamamlayamamış bir çocuğun ödev korkusu ile uykuya dalması oldukça zordur. Çocuğunuza ödevlerini tamamla­yıp yemeğini yedikten sonra en sevdiği şeyi yapması için izin verin. Ancak bu duru­ma bir zaman sınırlaması getirmeyi de ihmal etmeyin. Örneğin, çocuğunuz televiz­yon izlemeyi çok seviyorsa, yemekten sonra televizyon izlemesi için ona izin verin. Bu konuda çocuğunuza bir saatlik zaman tanıyabilirsiniz. Çocuğunuzun yaşı büyü­dükçe, ona kendi başına daha fazla zaman geçirmesi için izin verebilirsiniz. Çocu­ğunuz kendi başına kitap okuyabilir ya da CD ve kasetlerden hikâyeler dinleyebilir.

Ergenlik çağı
————————
Ergenlik çağındaki çocuklar için uyku büyük bir önem taşımaktadır. Bu nedenle ço­cuğunuz ergenlik çağında ise, yeteri kadar uyumasını sağlamak için elinizden gele­ni yapın. Ergenlik çağındaki çocuklar akşam vakitlerini diğer arkadaşları ile geçir­meyi, dışarıda gezmeyi çok severler. Dışarıda çok fazla vakit geçiren çocuklar ödev­lerini ihmal edebilirler ve ödev yapma işini gece geç saatlere bırakabilirler. Ödevi geç saatlere kalan bir çocuğun uyku saatlerinin düzenli olması da oldukça güçtür.
Çocuğunuz için düzenli bir uyku saati oluşturamadıysanız, kendisinden yar­dım isteyin. Çocuğunuzun yapmak istediği şeyleri haftanın belirli günlerinde yap­masını isteyin. Tüm yapmak istediği her şeyi akşam saatlerine sığdırmaya çalışan çocukların uyku saatleri de gecikir. Çocuğunuzun her akşam farklı bir şey yapma­sını sağlarsanız (örneğin bir akşamını ailesine, bir akşamım arkadaşlarına, bir ak­şamını hobilerine ayırması konusunda çocuğunuzdan yardım isterseniz), uyku sa­atini de düzene koymuş olursunuz. Çocuğunuz ödevini akşama bırakmışsa, akşam çok geç saatlere kalmadan ödevini tamamlamasını sağlayın. Çocuğunuzu yatma­dan önce ılık bir duş alması ve daha sonra kitap okuması konusunda teşvik edin. Çocuğunuza verdiğiniz bu tavsiyelerin kendisi için ne kadar yararlı olduğunu an­latın. Çocuğunuza uykusunu alamadığı durumlarda atletik ve akademik perfor­mansının düşeceğini anlatın. Düzenli uykunun hayatını olumlu yönde etkileyece­ğinden bahsedin. Çocuğunuza düzenli uyuduğunda hayata daha olumlu bakaca­ğını ve bu nedenle arkadaşları ve ailesiyle ilişkilerinin daha olumlu olacağını söy­leyin. Çocuğunuzun uyku saatleri makul ise, çok da fazla baskı kurmanıza gerek yoktur. Çocuğunuz uyuması gereken saatlerde bilgisayar ya da televizyon ekranı­na yapışıp kalıyorsa, bu alışkanlıklarının değişmesi yönünde birtakım adım atma­nız gerektiğini bilmeniz gerekmektedir.

Hiçbir çocuk uyku saatleri konusunda özgür kalmanın yararını görmemiştir. Biz büyüklerin bile düzenli uyuması gerektiği şu dünyada, ergenlik yaşındaki ço­cuklarımızın düzenli olarak uyumasının ne derece önemli olduğunu sanırım her­kes anlayabilir. Uyku saatlerinizi tüm aile fertleri için geçerli olacak şekilde ayarla-yabilirseniz, bundan hepiniz çok yararlı çıkarsınız.