Solucan ve Kurt Hastalıktarı

İnsanlarda parazit olarak yaşayan ve has­talık etkeni olan çokhücreli hayvanların bir sınıfını oluşturan nematodlar halk arasında solucan veya yuvarlak kurt olarak bilinir. Solucan veya kurtlar ve sebep oldukları hastalık­lar çok çeşitlidirler. İğnekurdu hastalığının etkeni, yaklaşık 1 cm. uzunluğunda, bağırsaklarda yaşayan bir parazittir. Halk arasında kıl kurdu olarak da bilinir. Tıp dilindeki adı Enterobius vermicularis veya oksiyür’dür. Yaptığı hasta­lığa da oksiyüraz denir. Çocuklarda % 60-90 oranında görülen yaygın bir hastalık­tır. Anüs bölgesinde kaşıntı ile kendisini belli eder veya dışkıda parazitin kendisi­nin veya yumurtalarının görülmesiyle teş­his edilir. Tedavisi antihelmintik ilaçlardan pirivinium pamoat veya piperazinlerle yapılır. Korunmak için tuvaletten sonra ellerin sabunla iyi yıkan­ması, tırnakların fırçalanması ve temizliğe çok dikkat edilmesi gereklidir. Solucan hastalığının etkeni Ascaris lumbricoides,5-6 mm. çapındai 20-25 cm. uzun­luğunda, yuvarlak bir kurttur, toprak solu­canına benzer. Yaptığı hastalığa askariyaz adı verilir. Çok yaygın bir hastalık olup çocuklarda daha fazla görülmektedir. Bağırsaklarda hayatını sürdüren Ankilostoma doudonale ismini alan parazit insanlarda kancalı kurt hastalığını, Strongyloides stercoralis adındaki yuvarlak bir kurt da iplik soluca­nı hastalığım yapmaktadır. Tüm memelilerde çoğunlukla domuzlarda yaşayan bir parazit olan Trichinella spirclis sosis, jambon gibi pişirilmeden yenen etlerle insana bulaşan trişin hastalığının etkenidir. Trişin 3-4 mm. uzunluğunda, be­yaz renkli bir kurttur. Evrimini tamamla­mak için hayvan ve insan barsağında yaşar. Dişilerin doğurduğu kurtçuklar lenf yoluyla kana, oradan da çizgili kaslara ge­lip yerleşir, kist biçimine dönerek yıllarca orada kalabilir. Hastalıktan korunmak için domuz etinden yapılmış besinler özellikle çiğ olarak yenilmemelidir. İnsanlarda filarya hastalıklarının etkenle­rinden biri olan Vvuchereria bancrofti, çok ince, 4-10 cm. uzunluğunda, ip şeklindeki beyaz kurtlardandır. Bir kısmı lenf sistemi­ne girerek yerleşir, zaman zaman kana ge­çerler. Hastalık sivrisineklerle (culex, ae-des) insandan insana bulaşmaktadır. Deriye yerleşen filaryalardan Loa loa adı verilen bir cinsi Afrika’da çok görülür. Af­rika göz solucanı hastalığını meydana ge­tirir. Onchocerca volvulus adındaki filaryalar körlüğe yol açabilir. Onkoserka hastalığı­nın etkeni olarak tropikal Afrika ve Orta Amerika ülkelerinde görülür ve sineklerle bulaşır. Drancunculus medinensis adındaki filar­yalar Medine solucanı hastalığını yaparlar. Erişkin kurtlar 30 cm. boyunda ve 1 mm. enindedir. Deride yaşarlar. Bu kurtlar yu­murtalarını deriye bırakırlar ve buradan derinin suyla teması sırasında suya geçen mikrofilaryalar sudaki siklops türü küçük kabuklular tarafından yutulur. Hastalık bu küçük kabukluları taşıyan suların içilmesi ile insanlara bulaşır. Midede ölen kabuk­luların içindeki mikrofilaryalar serbest ka- larak vücuda dağılır ve deriye yerleşirler. Hastalığın kesin bir tedavisi yoktur,ancak derideki yaralarda görülen kurtçuk ilkel bir yöntemle yavaşça çekilip bir çöpe sarıl­mak suretiyle çıkartabilmektedir. İnsanda ve diğer memelilerde kelebek hastalıklarına neden olan parazitlere kele­bek (Dyostoma) genel adı verilir. Bunlar değişik boylarda,yaprak biçiminde yassı kurtlardır. İnsanda yerleşme bölgeleri ve parazitin türüne göre farklı hastalıklar meydana getirmektedirler. Fasciolopsis buski, insanda onikiparmak barsağına yerleşerek barsak kelebek has­talığını yapar. Teşhis için dışkıda parazitin yumurtası aranır, tedavide heksil rezorsinol (Caprokol) etkilidir. Paragonimus vvestermani, insanda akci­ğerlere yerleşen ve daha çok bronşlarda apse oluşması ve kan tükürme yani hemoptizi gibi belirtilerle seyreden paraziter bir hastalıktır. Buna akciğer kelebek has­talığı da denir. Tedavisinde bithionalı (Bis-tin, Actamer) etkilidir. Fasciola hepatica insanda safra yolları ve karaciğer hastalıklarına neden olan bir pa­razittir. En çok koyun karaciğerinde mev­cut olan parazitin metpserkaryalarının ya­ni kistlerinin yenmesi ile insana geçer ve fasciolasis denen karaciğer kelebek has­talığım (liver fluke) meydana getirir. İshal veya kabızlık şeklinde barsak bozukluğu, karın ağrısı, halsizlik, ateş, cilt döküntü­leri gibi belirtiler mevcuttur. Kanda eozinofil denen hücrelerin artması hastalık için karakteristik bir bulgu sayılabilir. Tedavide emetin kullanılmaktadır.