Radyoterapinin Diğer Etkileri ve Tümör Tehlikesi

Eşey Hücreleri Üzerindeki Olumsuz Etkiler

Erbezinin ve yumurtalıkların üremeyle ilişkili epiteli ışına çok duyarlıdır. Erbezi ya da yumurtalığa düşük dozda ışın verilse bile yaklaşık yüzde 50 oranında tedavi edilemeyen kısırlık görülür.
Verilen ışın çok düşük dozlarda kal­sa bile geçici kısırlığa yol açabilir. Ama erbezi ya da yumurtalığın iç salgı işlevi­ni üstlenen hücreleri ışınlara daha az du­yarlı olduğundan kalıcı kısırlık yapan ışınım dozları iktidarsızlığa ya da cinsel istekte azalmaya yol açmaz.

Önemli bir sorun da eşey bezleri ışınlandıktan sonra üreme yeteneğini ye­niden kazanmış kişilerin çocuklarında genetik bozukluk görülme olasılığıdır. Günümüze değin yapılan çalışmalar, bu tür tedavi uygulanan anne babaların ço­cuklarında oluşum bozukluğu, kanser ya da basit değişinimlerin (mutasyon) görül­me sıklığının genel ortalamadan farklı olmadığı sonucunu vermektedir.

Bununla birlikte, ışın tedavisi uygu­lanırken eşey hücrelerinin korunması, üreme yeteneğinin korunması açısın­dan gereklidir. Bu nedenle yumurtalık ve erbezinin emdiği ışın miktarı en aza indirilmelidir.

İç Salgı Bezleri Üzerindeki Olumsuz Etkileri

Hipofiz, tiroit, böbreküstü bezleri gibi başlıca iç salgıbezlerinde önemli bo­zukluklara yol açan ışınım dozu olduk­ça yüksektir. Bununla birlikte, kötü huylu lenfomların tedavisinde tiroit bölgesine ışın verilen hastalarda yapı­lan incelemelerde gizli hipotiroidizme rastlanmıştır, iç salgıbezlerinin ışınlan­ması özellikle gelişme çağında zararlı sonuçlara yol açabilir. Ama ışın tedavi­si uygulanmasına bağlı iç salgı bozuk­lukları oldukça ender görülür.

Tümör Tehlikesi

Işınıma bağlı kanser gelişme tehlikesi ayrıntılı araştırmalara konu olmuştur. Bu tür bir tehlike, atom bombasından sonra sağ kalanlarda, işi gereği sürekli ışınım altında olanlarda, ankilozan spondİliti olan ve bu nedenle ışın teda­visi uygulananlarda, polisitemi (alyu­var sayısında artış) nedeniyle radyoak­tif fosforla tedavi edilenlerde ve Hodgkin hastalığı nedeniyle yüksek doz ışın tedavisi görenlerde ayrıntılı olarak in­celenmiştir.
Son zamanlarda yapılan bir dizi ça­lışmada da ışın tedavisinin kanser yapı­cı ve kanser olasılığını artırıcı etkisi özellikle aşağıda sıralanan durumlarda kanıtlanmıştır.

• Timusun aşırı büyümesi – Timusun aşırı büyümesi nedeniyle ışın tedavisi uygulanan çocuklarda tiroit tümörleri­nin geliştiği görülmüştür.

• Yumurtalıkların ışınlanması – Yu­murtalıkları 500-1.000 rad gibi bir doz­la ışınlanan kişilerde lösemi (kan kan­seri) ortaya çıkma tehlikesi, aynı yaşta ışınını almamış kişilerden üç kat fazla­dır.

• Çocukluk evresinde ortaya çıkan tümörlerinin ışınla tedavisi – Özellik­le Wilms tümörü, nöroblastom ve lenfomlara karşı ışın tedavisi uygulandı­ğında ışınlanan bölgede ikinci bir tü­mör ortaya çıkar.

• Hodgkin hastalığının tedavisinde ışın tedavisi – Elde edilen veriler kesin­lik taşımamakla birlikte 3.000-5.500 rad’lık dozlarla tedavi edilen hastalarda tümörlerin ortaya çıkma sıklığı 3 yılda yüzde 1 ile, 10 yılda yüzde 10 arasında değişmektedir.