Işın Tedavisinin Üst Solunum Yollarındaki Olumsuz Etkileri

Işın tedavisinin yaşamsal önem taşıyanları da içerecek biçimde, hemen her türlü organ ya da dokuya zararlı etkisi vardır. Bu etkiler gecikmeden ortaya çıkabileceği gibi, ışın tedavisinin uygulanmasından aylar, hatta yıllar sonra da görülebilir. Tedavi olanağı ise son derece sınırlıdır.

Deride olduğu gibi mukozaların, özel­likle üst solunum ve sindirim yolu mu­kozalarının ışınlanması, hemen ya da geç evrede ortaya çıkan hasarlara neden olur. Ağız mukozası, yutak, gırtlak ve kafatası sinüslerindeki kanserlerde uy­gulanan ışın tedavisine bağlı olarak he­men her zaman iki hafta içinde üst solu­num ve sindirim yollarında epitel kaybı ve eksüda oluşumu (sıvı toplanması) görülür. Bu da hastanın beslenme ve so­lunum işlevlerini önemli ölçüde kısıtlar.

Ayrıca enfeksiyon oluşumu kolaylaşır. Bu nedenle tedavinin zorunlu olarak ke­silmesi ve belirli önlemlerin alınması gerekebilir. Epiteldeki bu bozuklukların yanı sıra mukozanın altındaki dokuda ödem gelişerek gırtlağın bir bölümünde daralmaya yol açar. Daha ağır olgularda trakeostomi yapılması (boyundan soluk borusuna delik açılması) gerekir.

Emilen ışın dozuyla orantılı olan ve akut dönemde ortaya çıkan bu bozuk­luklar tümüyle gerileyebilir ya da kalıcı bozukluklara yol açar. Mukozada ve mukoza bezlerinde doku gerilemesi, mukozanın altındaki dokuda sertleşme ve büzüşme, ışınıma bağlı doku ölümü görülür. Doku ölümü görece ender orta­ya çıkmakla birlikte hastanın çok sıkıntı çekmesine neden olur. Mukozada sınırlı kalmayan doku ölümü yumuşak doku­lar ile üstçene ve altçene kemiklerini ya da kıkırdak dokusunu (gırtlak) etkilerse, özellikle ağır kanama ve enfeksiyon gi­bi olumsuz sonuçlar ortaya çıkar.

Dişlerde yaygın olarak doku ölümüyle birlikte ortaya çıkan bozukluklar,

•özellikle ağız boşluğu, ağız-yutak birin­cil ve ikincil tümörleriyle altçene altı ve boynun üst bölümündeki lenf bezlerin­de görülen ikincil tümörlere karşı yapı­lan ışın tedavilerinden sonra gelişir. Bu lezyon, ışınımın doğrudan diş üzerindeki olumsuz etkisinin yanı sıra ışınım ne­deniyle tükürük  salgısının azalmasına ve ışın tedavisinden önce ağız sağlığı­nın bozuk olmasına bağlıdır.