Beynin Tabanındaki Elektronik Merkez

Beynin tabanında kemik bir boşluk (sella Turcia) içinde yer alan en önemli iç salgı bezine hipofiz (pitüiter bez) denir.
Bir nohut büyüklüğünde olan hipofiz ön ve arka olmak üzere başlıca iki bölümden ya­pılmıştır. Beynin tabanında hipotalamus adı verilen bir bölge ile sıkı ilişki içinde bulunur. Ön hipofiz: Hipofizin ön bölümünde (adeno hipofiz) üç çeşit hücre türü (eozino-filler, bazofiller, kromofoblar), 6 çeşit hor­mon salgılanmaktadır. Son araştırmalar bütün bu hormonların da hipotalamustan salgılanan ve releasing hormon denen çe­şitli faktörlerin etkisiyle salgılandıklarını göstermiştir.
Büyüme hormonu (GH) : Vücudun normal olarak büyümesi için gerekli olan bu ge­lişme hormonu eozinofil hücreler tarafından yapılmaktadır. Bu hormonun çocuk­lukta aşırı salgılanması devliğe, yetersizliği ise cüceliğe yol açabilir. Erişkinlerde nor­malden çok salgılandığında akromegali or­taya çıkar.
Tiroid stimülan hormon (TSH) : Tiroid be­zinin (kalkan bezi) normal çalışması için bazofil hücreler tarafından salgılanan bir hormondur. TSH hormonu tiroid bezinin ti­roid hormonu salgılamasına ve kretenizm denen hastalığın önlenmesine yardımcı o-lur.
Adrenokortikotrop hormon (ACTH) : Bazo­fil hücreler tarafından salgılanan kortikotrop hormonu böbreküstü bezini etkile­yerek kortizon üretimine yol açar. Plaz­madaki kortizon veya hidrokortizon mikta­rı azalınca hipofiz bezi daha fazla ACTH salgılayacak biçimde uyarılır ve böbreküs­tü bezinin hidrokortizon salgısı artar. Addison hastalığı kanda ACTH düzeyinin yük­selmesine neden olur.
Gonadotropinier Hipofiz ön lobundan sal­gılanan ve etkilerine göre isim verilen üç faktör bu isim altında toplanmıştır. Folikü! stimulan hormon (FSH) ovaryumlardaki Graaf folikülierini olgunlaştırarak överlerin östrojen hormonu salgılamasına yol açar. Erkeklerde ise sperm yapımını temin eder. Lüteinleştiren hormon (LH) kadınlarda yu­murtlamayı ve överde san cismin (corpus luteum) oluşmasını sağlar. Aynı hormonerkeklerde ise interstisyel hücreleri (Lev dig hücreleri) uyararak testosteron v?r mini sağladığından interstisyel hücre – : çılayıcı hormon (İCSH) adı da verilir.
Mammatropin veya prolaktin denen hor­mon do hipofizin eozinofil hücrelerinde salgılanrraktadır. Memelerin gelişmesi ve gebelik sonrasında süt salgılanması temin eden bu hormona laktasyon hornvc nu da denir.
Hipofiz ön lobunun yetersiz hormon salgılanması sonucu meydana gelen hastahkter (Simrrionds kaşeksisi, Fröhlieh hastaliç hipofizer cücelik) olduğu gibi, aşırı salgı­lanması halinde ortaya çıkan hastalıkîc (akromegali, hipofizer devlik) da vardır.
Arka hipofiz: Hipofizin arka bölümü {r: rohipofiz) beynin bir uzantısı gibi nörog : hücrelerden yapılmış olup polipeptid yapısında iki hormon salgılamaktadır.
Vasopressin : Atardamar duvarlarına: düz kaslara doğrudan etkiyle kan bascını artırdığı için bu isim verilmiştir. An­cak bu etkiyi yapabilecek doz’normalde vücutta bulunmaz. Bu hormonun asıl gö­revi böbrekle ilgilidir. Böbrekten atılan su miktarını kontrol eder ve fazla su atılma­sını önler. Bu nedenle antidiüretik hormor (ADH) adı da verilir. Hipofiz arka loburtda bir tümör veya harabiyet antidiürett hormon salgılanmasını önleyerek şeker­siz diabete (diabetes insipidus) sebep olmaktadır.
Oksitosin : Rahim adalesinin kasılmasır sağladığı için doğum olayında rol oynayan bir hormondur. Günü geldiği halde doğurmayan gebelerde doğumu başlatmak için kullanılır.
Orta lop Hipofizin ön ve arka bölümleri arasında kalan kısmından intermedln adında bir hormon daha salgılanmaktadr. Organizmadaki melanin denen boya mad­desinin yapılmasını ve dağılmasını düzenlediği için melanosit stimulan hormor. (MSH) adı da verilen bu hormonun özellikle balık, kurbağa ve sürüngenlerde deri renginin değişmesinde rolü vardır.