Kriptorşidizm

Erbezlerinin biri ya da her ikisinin erbezi torbasına inmemesiyle ortaya çıkan kriptorşidizm doğuştan gelen bir gelişim bozukluğudur. Erbezi torbasına inmeyen erbezleri kasık ya da karında kalır. Ergenlik döneminden önce gerekli girişim yapılmazsa dölleme yeteneğinin azalmasına yada bütünüyle yok olmasına yol açar.

Eski Yunanca’da “gizli erbezi” anla­mına gelen bir sözcükten türetilmiş olan kriptorşidizm adı erbezlerinden (testis) birinin ya da her ikisinin erbezi torbasın­da (skrotum) bulunmamasından kaynak­lanır.
Dölütün eşey bezleri karın boşluğun­da bulunur. Erbezleri geliştikçe yavaş yavaş aşağı doğru kayar ve kasık kana­lından geçerek erbezi torbasına girer. Erbezlerinin alt ucu ile erbezi torbasının tabanını birleştiren bir bağ bu inişe kıla­vuzluk eder. Normal olarak, erbezleri dölütün yedinci ayından sonra başladığı inişi doğuma kadar tamamlar. Bu neden­le erken doğan (prematüre) bebeklerde kriptorşidizm olgusuna daha sık rastla­nır.
Erbezi hareketinin durması ya da bezlerin normalin dışında bir bölgeye göçmesi kriptorşidizme yol açar.

Üç tip kriptorşidizm vardır:

• Gerçek kriptorşidizm: Erbezleri anne karnındaki yaşamın ilk evresinde nor­mal olarak izlediği yolun bir noktasında, genellikle karın boşluğu ya da kasık ka­nalında kalmıştır.
• Yalancı kriptorşidizm: Erbezi kendili­ğinden torbadan kasık kanalına yükselir. Bu durum cerrahi girişime gerek kalma­dan düzeltîlebilen bir bozukluktur.
• Erbezinin normal yolundan sapması: Erbezi normal iniş yolunun dışında bir yerdedir. Genellikle leğen kemiğinin he­men üstünde, apışarasında ya da uylu­ğun üst iç bölümünde yer abr.

GÖRÜLME SIKLIĞI:

Zamanında do­ğan bebeklerin yalnızca yüzde 4-5’inde rastlanırsa da olguların çoğu kendiliğin­den düzelir. İlk yılın sonunda bu oran yarı yarıya düşerken ergenlik dönemin­de binde 4 düzeyine iner. Kriptorşidizm temel olarak bir gelişim bozukluğunun göstergesidir. Düzeltilmezse sperm üre­ten dokulara zarar vererek kısırlıka yol açabilir. Ayrıca ileri yaşlara değin karın­da kalan erbezinin kanserleşme riski ol­dukça yüksektir.

NEDENLERİ:

Kriptorşidizm erbezinin inişini engelleyen birçok mekanik etkene bağlı olabiir. En sık rastlanan nedenler arasında kasık kanalı ve torba giriş yolunun tıkanması; spermatik kordonu (ersuyu kordonu) oluşturan yapılardan birinin, genellikle atardamarın kısa olması; ka­sık kanalında bir fıtık kesesinin bulun­ması ve erbezinin torbaya inişinde kıla­vuzluk eden bağın oluşum bozuklukları sayılabilir. Ama olguların büyük bölü­münde bu etkenlere rastlanmaz. Krip­torşidizmde daha çok kalıtsal ya da iç salgı sistemine bağlı etkenler sorumlu tutulmaktadır. Erbezinin yerine inmesi­ni sağlayan gonadotropin denen hor­monlar doğumdan önce eteneden, do­ğumdan sonra ise kafatasında, beynin altında yer alan hipofiz bezinden salgı­lanır. Bu hormonların eksikliği erbezi­nin torbaya inmesini yavaşlatır ya da durdurur.

SONUÇLAR:

Erbezinin torbaya inmemesi içerdiği aradokudan çok spermlerin oluşup geli­şimini sağlayan dokuyu olumsuz etki­ler. Aradoku doğal gelişimini sürdürür. Spermlerdeki oluşum bozukluklarının ve erişkinlerde daha kolay ortaya çıka­bilecek tümörlerin, karında ya da kasık kanalındaki sıcaklığın erbezi torbasına göre daha yüksek olmasından kaynak­landığı sanılmaktadır. Erbezi torbasında radyatör gibi geniş bir yüzey oluştura­rak ısıyı dışarı vermeyi sağlayan girinti ve çıkıntılar bulunur. Böylece yükselen sıcaklık kolayca dışarı verilen ısı saye­sinde dengelenerek sperm yapımının azalması önlenir. Tedavi edilmeyen ol­gularda spermlerin oluşumu ve gelişi­mini sağlayan doku gelişeceği yerde ge­riye dönüşü olmayan biçimde körelme­ye başlar. Kriptorşidizm tek yanhysa kı­sırlığa pek rastlanmaz. Ama zamanında tedavi edilmeyen iki yanlı kriptorşidizm sonunda geriye dönüşsüz biçimde kısır­lığa yol açar. Önceden belirtildiği gibi bu bozukluk tek yanlı bile olsa kanser olasılığım artıracağı için mutlaka düzel­tilmelidir. Zamanında yapılacak tedavi kanser olasılığım sağlıklı bireylerdeki düzeye indirir.
Kriptorşidizm iki yanlı bile olsa cin­sel işlev bu bozukluktan pek etkilen­mez. Çünkü kriptorşidizmde erkek eşey hormonlarını üreten doku, sperm oluş­turan dokudan çok daha az etkilenmiş­tir. Ayrıca eşey hormonları yalnızca erbezlerinden değil, böbreküstü bezinden de salgılanır. Ama psikolojik nedenler­le cinsel yaşamda bazı sorunlar ortaya çıkabilir. Bu nedenle, tedavi edilmemiş ve testisleri ameliyatla normal yerine indirilememiş kişilerde erbezi torbasına doğal bir görünüm kazandırmak için torba içine yapay bir erbezi yerleştirile­bilir.

TEDAVİ:

Gerçek kriptorşidizm tedavisinde önce­likle ilaç kullanılır; başarılı sonuç alına­mazsa cerrahi girişim uygulanır. Erbezi normal yolundan sapmışsa zaman yitir­meden cerrahi girişim gerekir. İlaç te­davisinde gonadotropin hormonları kul­lanılır. Mekanik bir engel yoksa hor­mon tedavisi sonucunda erbezleri tor­baya iner. Bu tedavi yöntemi ergenlik Çağında, hipotalamus-hipofiz sistemin­den salgılanan gonadotropin hormonu artışının yarattığı etkiyi yapay olarak yaratır. Hormon tedavisinin ergenlikten önce uygulanması yararlıdır. Çünkü hormon tedavisi başarısız kalsa bile bu bozukluk geç kalınmadan, yani sperm üreten doku geriye dönüşsüz bir zarar görmeden cerrahi girişimle düzeltilebi­lir.

Yalancı kriptorşidizmde tedavinin amacı, erbezinin sürekli torbada kalma­sının sağlanmasıdır. Girişim için en uy­gun dönem 6-10 yaşlar arasıdır. Daha erken yapılacak girişim çocukta bazı uyum sorunları yaratacağından Öneril­mez. Bu yaşlarda erbezi henüz dinlen­me evresinde olduğundan ve sperm üretmediğinden olumsuz bir gelişme söz konusu değildir. Daha geç yapılan bir girişim ise erbezinin karın boşlu­ğunda olgunlaşmasına ve doğal olma­yan bir gelişmeye fırsat vereceğinden sakıncalıdır. Tedavi ergenlikten sonra birkaç yıl daha geciktirilirse sperm ya­pan dokudaki bozukluklar erbezleri ye­rine yerleştirildikten sonra bile düzel­mez.

Erişkinlerde çok küçülmüş olan erbezlerinin torbaya yerleştirilmesi ge­reksizdir. Çünkü bu bezler torbaya yerleştirilse de sperm üretimi olmayacak­tır ve bu durum hastada sorun yaratabi­lecek gariplikte bir dış görünüme ne­den olacaktır. Hastanın psikolojik so­runları varsa, erbezleri ameliyatla alı­narak torbalara silikon protezler yerleş­tirilebilir.